THÂN THẾ SỰ NGHIỆP TƯỚNG QUÂN
NGUYỄN HUỆ - QUANG TRUNG
(1752-1792)
Nguyễn Huệ (1752-1792) một thủ lĩnh của phong trào Tây Sơn, anh hùng dân tộc, hoàng đế triều Quang Trung, quê gốc Nghệ An, sinh tại Phú Lộc, sau dời sang Kiên Mỹ huyện Tuy Viễn (nay thuộc Tây Sơn, Bình Định), thuở thiếu thời theo học giáo hiền.
Năm 1771 cùng anh là Nguyễn Nhạc và em là Nguyễn Lữ phất cờ khởi nghĩa ở đất Tây Sơn Thượng Đạo (An Khê – Gia Lai).
Từ 1773 đến 1783 trực tiếp chỉ huy nhiều trận đánh có ý nghĩa quyết định trong cuộc đấu tranh lật đổ chúa Nguyễn ở Đàng trong.
Năm 1785 chỉ trong một đêm (đêm 18 rạng ngày 19 tháng 1) bằng tài năng thuỷ chiến, ông đã chỉ huy nghĩa quân Tây Sơn quét sạch 5 vạn quân Xiêm ra khỏi bờ cõi (cuộc kháng chiến chống Xiêm 1785), tiếp đó đánh chiếm Phú Xuân (Huế) trụ sở và là đại bản doanh của các chúa Nguyễn ở Đàng trong.
Năm 1786 dưới lá cờ “Phù Lê diệt Trịnh” dẫn đại quân vượt sông Gianh tiêu diệt tập đoàn phong kiến chúa Trịnh ở Đàng ngoài. Ngày 21 – 7- 1786 vào Thăng Long được vua Lê Hiển Tông phong tước Uy quốc công và gả công chúa Ngọc Hân, sau đó giao lại binh quyền cho vua Lê, rút về Nam. Sau một thời gian ngắn, Bắc Hà lâm vào cảnh rối loạn giữa các thế lực phong kiến vua Lê chúa Trịnh.
Cuối năm 1787 Nguyễn Huệ ra bắc lần 2, bắt giết kẻ phản loạn, thu phục người hiền tài, lập lại trật tự ở Bắc Hà.
Ngày 22-12-1788, chỉ trong 5 ngày quân Thanh mượn cớ “phục tồn” vua Lê kéo vào Thăng Long. Tại Phú Xuân, Nguyễn Huệ chính thức lên ngôi Hoàng đế đặt niên hiệu Quang Trung và tổ chức lại lực lượng tiến quân ra bắc tiêu diệt quân xâu lược cũng chỉ trong 5 ngày.
Ngày mùng 5 Tết Kỷ Dậu 1789, ông đã cùng đại quân tổ chức lễ mừng chiến thắng tại Thăng Long ( kháng chiến chống Thanh 1788-1789). Đương thời và sau này, chiến thắng này được xem là một trong những chiến công hiển hách bậc nhất trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc ViệtNam. Nhưng rất tiếc là khi công việc đang được tiến hành một cách khẩn trương và thuận lợi thì Quang Trung đột ngột qua đời, năm đó Quang Trung vừa tròn 39 tuổi.
Một cuộc đời chỉ có 39 tuổi xuân, nhưng Quang Trung đã có 20 năm tả xung hữu đột, 20 năm đánh nam dẹp bắc khiến thù trong phải bạt vía, giặc ngoài phải kinh hồn. Hai mươi năm Quang Trung chỉ có tiến chứ không có lùi dù chỉ là một bước ngắn. Hai mươi năm Quang Trung chỉ có thắng chứ chưa hề bại dù chỉ là một trận nhỏ. Vị anh hùng kiệt xuất này ra đi để lại cả một sự nghiệp lớn đang dở dang, để lại niềm kính trọng và niềm thương tiếc khôn nguôi cho lớp lớp những thế hệ nhân dân yêu nước.